Zorgzame kerk: geen blauwdruk en pasklare modellen voorhanden

Zorg voor mensen is niet meer vanzelfsprekend een overheidstaak. De nadruk ligt steeds meer op de eigen kracht van burgers en hun sociaal netwerk. Herbezinning is nodig: welke rol kan en wil de kerk spelen in de ‘participatiesamenleving?

Vandaag werden de eerste bevindingen gepresenteerd door professor Herman Noordegraaf op de studiedag ´Zorgzame Kerk in de praktijk´. Dit is een project van de Protestantse Kerk en Kerk in Actie. Uit het onderzoek blijkt dat het project elan oproept bij lokale kerkelijke gemeenten en aansluit bij een vitale beweging van mensen die wat willen betekenen voor hun naaste.

De eerste exemplaren van het rapport werden uitgereikt aan scriba ds. A. Plaisier en T. Hubert van de Federatie van Diaconieën. Plaisier poneerde dat “Een kerk die niet zorgzaam is, geen kerk is.” De kerk is volgens hem een samenleving in het klein. “Hier leer je wat het is om te delen, omdat je er ook gezamenlijk iets ontvangt. We moeten dicht bij die gloeiende kern blijven. Voor en met elkaar, en vandaaruit voortvloeiend naar buiten. De kerk zorgt. Daar sluit het project Zorgzame Kerk op aan.”

Nieuwe situatie

Het project Zorgzame Kerk stimuleert de beweging van plaatselijke kerkelijke gemeenten die meer van betekenis willen zijn in hun lokale context. Het project levert een blik naar buiten op en helpt kerkelijke gemeenten daadwerkelijk stappen te zetten. Noordegraaf vindt het verheugend dat gemeenten actief zoeken naar mogelijkheden om in deze nieuwe situatie hun verantwoordelijkheid vorm te geven. “Er zijn geen blauwdruk en pasklare modellen voorhanden. We bevinden ons in een overgang naar een ander type samenleving. Daarin moeten kerken hun weg in zien te vinden.”

Maatwerk

Zorgzame Kerk biedt geen panklare concepten, maar helpt plaatselijke kerken vooral in de praktijk te ontdekken welke rol ze kunnen spelen in een veranderende samenleving. Zorg is maatwerk. Per plaats verschilt de behoefte omdat de zorg verschillend wordt ingericht en de zorgbehoefte van de lokale bevolking verschilt. Noordegraaf: “Opvallend is dat de contacten die de kerkelijke werkgroepen legden in gesprekken met organisaties op het terrein van zorg en welzijn en de burgerlijke gemeente voor het merendeel positief waren. Als plaatselijke kerken al geworteld zijn in de wijk biedt dit een grote plus. Als kerkelijk werkers en predikanten betrokken zijn geeft dit een belangrijke versnelling in het lokale traject.”

Zorgmaatje

Van de verschillende manieren om zorgzame kerk te zijn springt de pijler ‘zorgmaatje’ eruit. “Waar vooral behoefte aan bestaat is de inzet van vrijwilligers nu professionele ondersteuning sterk beperkt wordt. Ik denk overigens dat je in de concrete situatie moet bepalen waar de meest urgente behoeften liggen. Vandaar dat een inventarisatie belangrijk is. Voorts natuurlijk wat je mogelijkheden en onmogelijkheden zijn. Je moet goed kijken naar welke ‘hulpbronnen’ je ter beschikking hebt als gemeente: menskracht, gebouwen, geloof en inspiratie, rituelen, kennis en nog meer.”

Kritische participatie

Noordegraaf pleit voor ‘kritische participatie’. Kerken moeten leren de eigen agenda scherp te hebben bij hun contacten met de lokale overheid. “Dat betekent dat je als kerk bereid bent om je in te zetten ook in de lokale samenleving, maar dat je ook kritisch signaleert waar mensen tussen wal en schip vallen. Ook met vrijwilligers kun je dat lang niet altijd opvangen en bovendien, als er specifieke deskundigheid vereist is en een grotere verantwoordelijkheid, dan is professionele ondersteuning nodig. We moeten als kerken opkomen voor bestaanszekerheid van mensen. Signaleren, in contact treden en overleg met de burgerlijke gemeente of, als dat niet helpt, protesteren, horen op de agenda van de lokale kerken te staan.”