Er is iets vreemds aan de hand in Nederland. De economische crisis lijkt achter de rug: de economie groeit, de werkloosheid neemt met rasse schreden af (het aantal vacatures nadert de miljoen!) en de huizenmarkt trekt aan. Genoeg reden voor een positieve houding, zeker als we ons realiseren dat Nederland relatief weinig inkomensongelijkheid kent. Toch is er veel onvrede en onbehagen bij mensen. Wat is er aan de hand?
Geert Jan Spijker (adjunct-directeur bij het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie): Veel Nederlanders voelen zich onzeker over hun toekomst. De vaste baan is op zijn retour, inkomensonzekerheid neemt toe en een goed pensioen lijkt op de tocht te staan, zeker voor zzp’ers. Veel Nederlanders vragen zich af: krijgen mijn kinderen het nog wel zo goed als ik?
Een terechte vraag. De WRR waarschuwt in een recent verschenen rapport dat de ontwikkeling naar een flexibelere arbeidsmarkt leidt tot het ontstaan van nieuwe kwetsbare groepen, met veel onzekerheid over inkomen en sociale zekerheid. Te veel flexibilisering kan volgens de raad leiden tot stress en ‘levenslooponzekerheid’, vooral bij jongeren die een huis willen kopen of een gezin willen stichten. Grote ontwikkelingen als individualisering en globalisering hebben in belangrijke mate bijgedragen aan deze onzekerheid. Hoe moeten we daarmee omgaan?
Hoopvolle verhalen
Typerend voor een christelijk-sociale visie is het besef dat de politiek dit niet allemaal kan en mag oplossen. De overheid heeft een belangrijke verantwoordelijkheid, maar andere sociale verbanden, zoals bedrijven, hebben die evenzeer. Ondernemers hebben allereerst zelf de verantwoordelijkheid om goed met mens en mens en milieu om te gaan. Om die eigen christelijk-sociale visie recht te doen zijn ChristenUnie-collega Carola Schouten en ondergetekende samen op onderzoek uitgegaan. Waar konden we ondernemers vinden die op voorbeeldige wijze hun verantwoordelijkheid voor bedrijf en samenleving nemen, te midden van vaak harde marktomstandigheden? Die voorbeelden bleken er ruimschoots te zijn. We zijn op bezoek geweest bij elf bedrijven die in de praktijk van alledag handen en voeten geven aan hun waarden en idealen. We hoorden hoopvolle verhalen van ondernemers uit allerlei soorten bedrijven, die proberen recht te doen aan medewerkers en omgeving.
Vaste dienst
We spraken onder meer met Ben Tax van Rijk Zwaan, een van ’s werelds grootste groenteveredelaars. Heel bewust kiest het Westlandse bedrijf ervoor om vrijwel al het personeel in vaste dienst te hebben. Terwijl steeds meer werkgevers hun mensen laten werken in een flexibele baan, zet dit bedrijf vanuit een principieel doordachte filosofie in op het bedrijf als gemeenschap. Doel van het bedrijf is niet primair winst maken of geld verdienen, maar ‘de medewerker gelukkig maken’. En dat pakt uitstekend uit, ook qua prestaties. Mensen zoeken stabiliteit en zekerheid, concludeert Tax. Ze presteren het beste zonder te hoge druk en vanuit een houding van loyaliteit. Het bedrijf groeit met 200 mensen per jaar, en daarvan blijven verreweg de meeste mensen langdurig bij Rijk Zwaan werken. Er is slechts 1% uitstroom.
People, planet, profit
Het is verleidelijk om meer voorbeelden uit het boek te bespreken, maar dat voert nu te ver. Het was in ieder geval hoopgevend om te zien dat zo veel ondernemers hart hebben voor een verantwoorde manier van ondernemen. Er is kennelijk ruimte voor een dergelijke Rijnlandse bedrijfsvoering, ook al lijkt een hard, Amerikaans ondernemersklimaat dominant. Normaal krijgen deze ‘Rijnlandse’ voorbeelden krijgen veel minder aandacht dan de grote beursgenoteerde bedrijven met hun abstracte groeicijfers en omstreden bonussen. Met het boek Rijnland Werkt hebben we geprobeerd dit Rijnlands ondernemen voor het voetlicht te brengen voor een breder publiek, en te laten zien hoe Rijnlands ondernemen kan en gebeurt. De voorbeelden tonen aan dat people en planet niet onder hoeven te sneeuwen onder de drang naar profit, integendeel. Ze laten zien dat juist deze Rijnlandse benadering mensen weer gevoel van zekerheid en van vertrouwen biedt, ook voor de toekomst. Zij weten zich namelijk opgenomen in een (werk)gemeenschap, en waar zij waardering en loon naar werken krijgen. Ondernemers maken hier echt werk van, en dat is mooi om te zien. Aan de overheid de taak zich te blijven afvragen hoe ze hiervoor drempels kan verwijderen en – zo nodig – voorwaarden kan scheppen.
Geert Jan Spijker is adjunct-directeur bij het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie.
Op 24 februari werd het boek Rijnland Werkt gepresenteerd tijdens een congres in Leerhotel Het Klooster in Amersfoort. Het boek via de webshop van de ChristenUnie te bestellen.
Christenunie Wetenschappelijk Instituut
Christenunie
25-02-2017
Samenleving
wi.christenunie.nl