Kees van der Staaij over de formatie: droomkabinet of nachtmerrie

De bijdrage van Kees van der Staaij tijdens het debat over de formatie op 28 maart 2017: Het was een spannende verkiezingsstrijd met regelmatig zelfs inhoudelijke debatten en fraaie uitspraken. Een eervolle vermelding in de categorie uitspraken die je bijblijven is op zijn plaats voor CDA-leider Buma in het slotdebat: “De dagdromen van Jesse Klaver zijn nachtmerries voor de Nederlanders. Daar pas ik voor. Zoek maar een ander!” Klare taal, zou ik zeggen.

En toen was het verkiezingsdag. Zelden verkiezingen gezien met echt zoveel winnaars, teveel om op te noemen. Een bijzondere prestatie leverde Forum voor Democratie, die met 2 zetels wist binnen te komen, zonder dat hun kandidaten vanuit de kamerbankjes campagne konden voeren. Chapeau. Tevredenheid is er ook bij de SGP, die opnieuw aanzienlijke stemmenwinst mocht boeken, zodat we de zetelwinst van de vorige keer konden vasthouden.

Lastig is dat de verkiezingsuitslag als geheel niet heel veel zegt over het gewenste kabinet. Partijen die een soepeler migratiebeleid willen, kregen wind mee, maar ook partijen die het juist strenger willen, pro-Europese partijen wonnen zetels, maar ook partijen die juist kritisch staan tegenover de Europese Unie, partijen die voorstander zijn van een klaar-met-leven-wet wonnen stemmen, maar ook partijen die zich daar zeer tegen keren.

Een ding is wel opvallend: het uitgesproken linkse blok in de Kamer is historisch klein. De PvdA is door de kiezer ongenadig afgestraft. De kiezer van nu lijkt niet dol te zijn op een gelikte uitruil en gebalanceerde compromissen. Als je één les zou kunnen trekken richting formatie, dan is het dat het voor het vertrouwen van de burger wenselijk is dat partijen die de coalitie vormen inhoudelijk zo dicht mogelijk bij elkaar liggen.

Voor de SGP weegt inhoudelijke overeenstemming en de politieke wil tot samenwerken zwaarder, dan de vraag wie een grote of iets minder grote winnaar is. Partijen die gewonnen hebben, hebben een dikkere vinger in de pap, simpelweg omdat zij groter zijn. Maar we moeten winst en verlies ook weer niet overdrijven: het zou niet terecht zijn om de stem van zwevende kiezers ineens sterker te laten doorklinken dan de stem van trouwe kiezers. De 14 zetels van de SP zijn evenveel waard als die van Groen Links.

Als je met deze verkiezingsuitslag toch alle kanten op kan, zou het de voorkeur van de SGP hebben dan maar gelijk de goede kant op te gaan. De politieke voorkeur van de SGP gaat uit naar een centrum-rechtse coalitie die daadkrachtig aan de slag gaat met de belangrijke opgaven waarvoor Nederland staat.

Een urgente opgave is het versterken van christelijke waarden, waaronder de bescherming van kwetsbaar leven, de zondagsrust en het omzien naar elkaar. Stevige meerjarige investeringen zijn nodig voor onder meer veiligheid en defensie. Maar zeker ook het integratiebeleid en immigratiebeleid moeten strenger, verbonden aan een betere opvang in de regio. Geloofwaardige hervormingen zijn nodig voor belasting- en pensioenstelsel dat lagere lasten en meer keuzevrijheid voor gezinnen en ondernemers betekent. Tijdens de verkiezingscampagne zijn we geraakt door de verhalen van onder andere boeren, vissers en binnenvaartschippen, die zich vaak zo weinig erkend weten in hun ondernemerschap en zo gebukt gaan onder bedilzucht en controledrift van de kant van de overheid. Daar moet verandering in komen. Grote inzet is ook geboden voor een bescheidener Europese samenwerking die meer recht doet aan de nationale soevereiniteit.

Welke kant zal het opgaan? Dank aan Edith Schippers voor haar verkennende gesprekken en heldere verslag. De uitkomst van de verkenning is nu dat een samenwerking van CDA, VVD, D66 en Groen Links onderzocht gaat worden. Vooral D66 heeft zich hier enthousiast over uitgelaten. Mijn vraag aan de verkenner is: Hoe verhoudt dit droomkabinet van Pechtold zich echter tot de nachtmerries van Buma? Hoe diep zit de liefde tussen de partijen? Is er daadwerkelijk de bereidheid om de grote verschillen te overbruggen?

We wensen alle onderhandelaars veel wijsheid toe!