Kerkelijk cultureel erfgoed vogelvrij in Nederland

Kerkfotografie legt (sluitende) kerken voor het nageslacht; en vormt zo een beeldbank van cultuurhistorische waarde en dierbare herinneringen. A.s. vrijdag wordt de 1000e Nederlandse kerk in beeld gebracht: de Sint Vituskerk in Hilversum. Een mijlpaal en tegelijk maar een klein stapje in een race tegen de klok om ons cultureel erfgoed én in het bijzonder onze godshuizen (digitaal) te bewaren.

Diana Nieuwold, Kerkfotograaf: “Op deze manier hoop ik dat mensen geïnspireerd worden om kerken te bezoeken. Het is een plaats voor bezinning en contemplatie, gebouwd om God en elkaar te ontmoeten. Via de beelden blijven de kerken van nu zichtbaar voor de generaties na ons. Ook als de kerken zelf inmiddels een andere bestemming hebben gekregen of zijn afgebroken.”

En juist dat laatste betreurt Diana: “Het gaat hierbij om twee dingen: Ons erfgoed heeft een belangrijke rol gespeeld in het vormen van onze Nederlandse samenleving. Daar moeten we zuinig op zijn. In de praktijk blijken afwegingen om kerkgebouwen her te bestemmen en interieurs te verdelen of naar Oost-Europa te verschepen vooral financieel gestuurd. Er is onvoldoende aandacht voor de culturele erfgoedwaarde. Anderzijds zien we in onze samenleving steeds meer behoefte aan rust, stilteplekken en mystieke ervaringen. Daar zijn onze kerken bij uitstek een plaats voor. Ik zou heel graag zien, dat veel meer kerken dan nu dagelijks geopend zijn.” Volgens Nieuwold zou er een landelijk afwegingskader moeten komen om kerkgebouwen en hun inventaris zorgvuldig en verantwoord her te bestemmen. Of juist niet omdat de cultuurhistorische waarde het rechtvaardigt om het gebouw in stand te houden zoals het is. Nu zijn er veel lokale verschillen in de manier waarop er wordt omgegaan met gebouwen die worden afgestoten en de inventaris die daarbij horen.

Kerkfotografie begon op 1 augustus 2014. Inmiddels zijn door heel Nederland in elke regio, kerken bezocht, het gaat hierbij om zowel katholieke als protestantse kerken. Nieuwold: “1000 kerken is een begin. Op dit moment zijn er nog ongeveer 6500 kerken in Nederland die ook nog in gebruik zijn als kerk. Niet allemaal hebben ze een belangrijke cultuurhistorische waarde, maar laten we bij herbestemming dan vooral zuinig zijn op de publieke functie met geestelijke en/of sociale aspecten. En nagaan welke toch behouden kunnen worden. Dat gaat niet altijd vanzelf. Maar als het zover komt, dat een kerk echt sluit, zou ik deze graag nog in beeld brengen voor het zover is, eenmaal gesloten is de ziel eruit.”

Er zijn vaste onderdelen te vinden van elke kerk op www.kerkfotografie.nl, zoals de overzichtsfoto’s, de transepten, het koor, de kruiswegstaties, de verlichting. “Soms vallen beeldengroepen bijzonder in het oog of hebben gebrandschilderde ramen cultuurhistorische waarde”. “Voor mij is het vorm van mediteren, tot rust komen.”, zegt Nieuwold. “Te weten dat in die vaak eeuwenoude gebouwen, die met zoveel zorg zijn getekend, gebouwd en ingericht, dat er misschien wel duizenden mensen troost en hoop hebben gevonden, en dat ik me onder hen mag voegen, dat geeft me rust.” De webpagina bevat details over de kerken die zij fotografeert, zoals de bouwgeschiedenis en beschrijvingen over de kunstwerken die er te vinden zijn. “Ik hoop dat er meer mensen zoals ik deze plaatsen van rust en gebed zullen weten te vinden. Juist in deze tijd is dat zo hard nodig. En ook dat we kunnen blijven genieten van ons kerkelijk cultureel erfgoed.”