De familie van Jacob woont inmiddels in Egypte. Zeventien goede jaren leeft Jacob onder de bescherming van zijn zoon Jozef. Maar dan breekt de tijd aan dat hij afscheid neemt van zijn aardse bestaan.
Hij laat Jozef dringend zweren om niet Egypte te worden begraven, maar in Hebron, Kanaän. Hij had niet gedacht zijn geliefde zoon ooit weer te zien, en nu zegent hij Jozefs zonen Manasse en Efraïm. Hij spreekt profetische woorden uit over al zijn zonen en zegent hen. Dan sterft Jacob.
Er wordt zelfs een tijd van nationale rouw in acht genomen. En er trekt een enorme stoet naar Kanaän, met een aanzienlijke afvaardiging vanuit Egypte, dienaren van de Farao en bijna zijn hele familie. Alleen hun kleine kinderen, dieren en hun verdere bezittingen laten ze in Gosen achter.
In Kanaän aangekomen wordt er nogmaals met veel uiterlijk vertoon gerouwd voordat Jacob’s lichaam wordt bijgezet in de grot van Machpela. Voor buitenstaanders lijkt het te gaan om een Egyptische aangelegenheid. Dingen zijn soms anders dan ze lijken. Of is de familie van Jacob toch langzaam bezig Egyptisch te worden? Want na de begrafenis gaan ze terug naar Egypte. Dáár is nu blijkbaar hun thuis.
Zo vond het Joodse volk in de verstrooiing van de afgelopen eeuwen in allerlei landen een thuis. Totdat er machtsverschuivingen plaatsvonden. Voorbeelden te over. In de Middeleeuwen werden ze verdreven uit Engeland, Spanje en Portugal. En dan de pogroms in Oost-Europa, waaronder het huidige Oekraïne. En vele Joden in Duitsland voelden zich voor WOII meer Duitser dan Jood. En dan de Mizrahi, die na 1948 de Arabische wereld ontvluchtten en in de nieuwe staat Israël een veilige haven vonden. En zo vertrok kortgeleden Zabulon Simintov, de naar eigen zeggen ‘laatste Jood’ uit Afghanistan (2Doc, BNN-Vara). Joden, christenen en andersgelovigen zijn in het land waar de Taliban het voor het zeggen heeft niet gewenst en moeten vrezen voor hun leven. En dan nog de Joden in de Verenigde Staten, die met toenemende Jodenhaat en antizionisme te maken krijgen, vooral op de universiteiten.
Afgelopen dinsdag was het op de Joodse kalender 10 Tevet. Op die dag wordt de belegering van Jeruzalem door het leger van Nebukadnezar in 587 v.g.j. herdacht. Het was het begin van een reeks gebeurtenissen die resulteerden in de vernietiging van de Eerste Tempel door de Babyloniërs. Op die dag wandelde de nieuwe Minister van Veiligheid Itamar Ben Gvir in 15 minuten over de Tempelberg, alle dreigementen vanuit Arabische en ook Joodse hoek ten spijt. En met grote internationale verontwaardiging tot gevolg. Netanyahu moest zijn geplande bezoek aan de Verenigde Arabische Emiraten uitstellen en de VN Veiligheidsraad werd bijeengeroepen om deze ‘bestorming van de Al Aqsa-moskee’. Yehuda Glick, rabbijn, activist en politicus, gaf als reactie: ‘Veroordeel het geweld op de Tempelberg, niet degenen die er komen om te bidden’. Maar was dat ook het statement dat Ben Gvir er wilde maken?
Ondertussen overleed met oudejaarsdag Emiritus Paus Benedictus XVI op 95-jarige leeftijd. Hij werd afgelopen donderdag in de Sint-Pieter bijgezet. Hoe je er verder over denkt, ontroerend was het moment dat de huidige Paus Franciscus uit zijn rolstoel opstond en als laatste begroeting zijn hand op de kist legde. Twee mannen die elkaar begrepen?
Op een andere manier aangrijpend was de vernieling op 1 januari 2023 van meer dan 30 graven op de protestants christelijke begraafplaats op de Berg Sion in Jeruzalem. Een en ander werd met bewakingscamera’s vastgelegd. Te zien was hoe twee jonge mannen, die tefilin en keppels leken te dragen, bezig waren vernielingen aan te richten. De actie werd veroordeeld door het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken en wordt onderzocht door de politie. Benjamin Pileggi, directeur communicatie van de aan de begraafplaats verbonden ‘Christ Church’, verklaarde: ‘Het is triest dat men niet begrijpt dat de mensen die hier liggen zionisten waren voordat veel Joden zelfs maar zionisten waren’.
De dood van Jacob lijkt alles op scherp te zetten. Is er nog hoop om ooit weer als familie, nu als volk, in Kanaän te leven? Zitten ze als ratten in de val? Aan het eind van zijn leven verzekert Jozef de familie: ‘God zal zich jullie lot aantrekken: Hij zal jullie uit dit land wegleiden en je naar het land brengen dat Hij onder ede aan Abraham, Isaak en Jakob heeft beloofd.’
Zo blijven ze in Egypte wonen, totdat die hele generatie, inclusief Josef, er niet meer is. Nieuwe generaties nemen hun plaats in. Hoe en wanneer zullen ze teruggaan? Gebeurt het ooit nog? Of hebben ze hun kans voorbij laten gaan? Het verhaal van Genesis met een kist in Egypte. Maar niet zonder hoop. Die hoop is er nog steeds.
Maar wij zegevieren in dit alles glansrijk dankzij Hem die ons zijn liefde heeft bewezen. Ik ben ervan overtuigd dat dood noch leven, engelen noch machten noch krachten, heden noch toekomst, hoogte noch diepte, of wat er ook maar in de schepping is, ons zal kunnen scheiden van de liefde van God, die Hij ons bewezen heeft in Messias Jezus, onze Heer.(Romeinen 8:37-39)
Sybe de Vos
Het gedeelte dat deze week in de synagoge wordt gelezen is ‘Wajechi’ (En hij leefde) en beslaat Genesis 47:28-50:26. Tekst & illustratie © Sybe de Vos | 7 januari 2023.